Schaf de Troonrede af: en als dat niet lukt, 3 tips om het zelf beter te doen

20 september 2017

Prinsjesdag is een terugkerend ritueel; elke derde dinsdag van september hebben we de Gouden koets, de parade van hoedjes én de – zoals NRC hem ooit noemde – ‘gortdroge’ Troonrede. Elk jaar kijken we met plaatsvervangende schaamte naar de rede om te concluderen dat het het net niet is. Maar geef nou eens niet (helemaal) de schuld aan de houterigheid van Koning Willem-Alexander. Het middel past namelijk niet bij het protocol. Doorbreek de traditie en schaf de troonrede in de huidige vorm af.

De troonrede is een speech, en waarvoor is een speech bedoeld? Niet om te informeren, zoals heel veel mensen vaak ten onrechte denken. Dat kan namelijk ook per mail, nieuwsbrief of in het geval van de Troonrede, via lekken naar de pers. Alle informatie die we moeten weten, is de afgelopen dagen al keurig met ons gedeeld. En verder staat er weinig nieuws in.

Een speech of rede is bij uitstek – zo wisten de Romeinen al – bedoeld om te overtuigen. Om mensen te inspireren. En om persoonlijk contact te leggen met je toehoorders, met je publiek, in dit geval de landgenoten. En precies dat is wat de traditionele rede in september niet doet. Waardoor we elk jaar weer braaf kijken naar een keurig opgevoerd ‘toneelstukje’ en analyseren waarom we de rede niks vinden en hij ons niet raakt. En we dus ook niet enthousiast raken van de politiek. Dat is niet alleen de ‘schuld’ van de goedwillende Koning, het is deels het protocol en keurslijf van een traditie die sinds september 1848 bestaat.

Als we naar de Troonrede kijken dan zijn er eigenlijk drie elementen die elke keer, en in ieder geval dit jaar, mis gaan. Let op, want het zijn tegelijk drie tips om zelf meer succes te hebben met jouw presentatie.

• Het eerste dat opvalt is de aanspreekvorm. Traditiegetrouw presenteert de Koning de plannen aan de staten generaal, dat is dus ook zijn aanspreekvorm. ‘Beste leden der Staten-Generaal’. Er is niemand in het land die zich hierdoor aangesproken voelt, ook al kijken we allemaal mee. Als Willem Alexander hier nou eens zou zeggen: ‘Vandaag wil ik me richten tot al die Nederlanders in ons Koninkrijk die zich elke dag weer inzetten voor hun familie, gezin, werk en maatschappij en die behoefte hebben aan verandering.’ Ik denk dat ene heleboel mensen zich eerder aangesproken zouden voelen.
• Als tweede spreekt hij niet de taal van zijn publiek. Als spreker moet je laten zien dat je bereid bent om naar je publiek te luisteren. Dat doe je niet door woorden en zinnen uit te spreken die zo algemeen zijn, dat ze geen betekenis meer hebben. Holle frasen of container begrippen noemen we dat ook wel. ‘Toch merkt niet iedereen de economische groei voldoende in het dagelijkse leven. Het is daarom belangrijk dat meer mensen gaan profiteren van de economische voorspoed.’ Dat klinkt mooi, maar het is zo algemeen dat het helemaal niks meer zegt, en gaat ons daarom het ene oor in en het andere weer uit. Laat staan dat het blijft hangen.Verbinding zoeken met je publiek doe je ook door je te verplaatsen in hun gevoel. Nog een qoute: ‘Op Prinsjesdag zijn de ogen gericht op Den Haag, maar vandaag zijn ons hart en onze gedachten in de eerste plaats bij de inwoners van Sint Maarten, Saba en Sint Eustatius.’ Dat is een mooie uitspraak, maar ik vraag me af hoeveel mensen in Nederland dinsdag in de eerste plaats aan Sint Maarten denken. Liever zou ik zeggen: ‘Maar vandaag wil ik ook stilstaan bij de mensen (niet inwoners) van Sint Maarten, Saba en Sint Eustatius.’ En er dan aan toevoegen, ‘waar ik de afgelopen dagen met eigen ogen de verwoesting heb gezien’. Waarom de mogelijkheid voor een persoonlijke noot weglaten?
• En dan kom ik op het derde punt en laatste punt. Het verhaal is niet zijn verhaal. Iedereen kan zien of horen dat het niet het verhaal van Willem Alexander is. En dan bedoel ik niet perse het ‘voorlezen’ van de rede, wat – zo kunnen we allemaal horen – heus geoefend is en klinkt als een voorleesmiddag in de kleutergroep. Met de juiste intonatie op het juiste moment om het spannend te maken. Ik heb het over de persoonlijke betrokkenheid van de Koning. Is hij alleen een doorgeefluik, of kan hij ook iets van zijn emoties en gevoel er in leggen. Ik geloof absoluut in dat laatste.

Bij elke speech geldt dat je op zoek moet gaan naar je betrokkenheid bij het onderwerp. Ook al verkondig je de strategie van een bedrijf of van een ander, zolang je er achter staat, moet je op zoek gaan naar datgene wat jij met het onderwerp hebt. Zo had de Koning zijn eigen ervaringen op Sint Maarten kunnen aanhalen. Of ga op zoek naar echte voorbeelden van (echte) mensen om je verhaal kracht bij te zetten. In dit geval was de Troonrede helemaal geen verhaal, maar een opsomming van open deuren, feiten, en zaken die we al weten.

Ik weet dat de Koning en de premier werken met goede speechschrijvers. Ik vraag me dan ook af wat is er mis gegaan. Is het daadwerkelijk het protocol dat in de weg zit? In dat geval, laten we de Koning dan niet elk jaar ‘spartelen’ en de traditie aanpassen aan de wensen van deze tijd, zoals ook met Koningsdag gebeurt. Lek de plannen keurig van tevoren en zorg op Prinsjesdag zelf voor een inspirerende, persoonlijke en bevlogen boodschap van het kabinet, uitgesproken door een – niet voorlezende – Koning.

Terug naar het overzicht